Wat is de invloed van techniek op de samenleving, en moeten wij ons hier zorgen om maken? Belangrijke vragen in tijden van digitalisering. Daarom nodigden wij Jo-An Kamp, onderzoeker en docent aan de Fontys Hogeschool voor ICT, uit voor ons Content Cafetaria.
Wat is de invloed van techniek op de samenleving, en moeten wij ons hier zorgen om maken? Belangrijke vragen in tijden van digitalisering. Daarom nodigden wij Jo-An Kamp, onderzoeker en docent aan de Fontys Hogeschool voor ICT, uit voor ons Content Cafetaria. Wat volgde was een interactieve sessie met veel nieuwe inzichten.
Voordat we antwoord geven – of Jo-An’s antwoord onthullen – op bovenstaande vragen, gaan we nog even terug naar het begin. Want hoe keken we in het begin van de 19e eeuw naar dit onderwerp? De Duitse filosoof Karl Jaspers stelde rond het begin van de industrialisatie dat technologie neutraal is. Daarmee bedoelde hij dat er enerzijds technologie is, en anderzijds de mens; die twee beïnvloeden elkaar niet. In diezelfde tijd zag de filosoof Heidegger technologie echter als een ontstopbare natuurkracht, als iets wat ons overkomt en waar de mens zich aan moet onderwerpen. Nederlands technologiefilosoof Paul Verbeek vond dat achterhaalde theorieën: als je er zo zwart-wit naar kijkt, kom je geen steek verder met de discussie. Volgens Verbeek zijn wij technologische mensen. Je kan technologie en mens niet los van elkaar zien.
Betekent dit dat wij dan anders moeten omgaan met techniek? Ja, absoluut. Maar volgens Jo-An hoort ethiek geen grenzen te stellen aan de techniek, wij moeten er juist beter mee om leren gaan. En daarom heeft zij samen met de Fontys Hogeschool een toolkit ontwikkeld, om developers te helpen betere beslissingen te nemen.
Fontys helpt studenten om kritisch naar hun ontwerpen te kijken. Maar vooral om kritische vragen te stellen. Lost jouw technologie de juiste problemen op? Heb je nagedacht over data? Veiligheid? Duurzaamheid en inclusiviteit? Belangrijke externe waarden, die ontwikkelaars nog weleens vergeten. Maar het is belangrijk om te denken tijdens het doen, vindt Jo-An. Als jij in staat bent om iets te maken dat de wereld kan veranderen, moet jij ook verantwoordelijkheid nemen en je concept telkens bijsturen. De techniek begeleiden in plaats van te veroordelen. Met haar studenten kijkt ze naar waar zij nu mee bezig zijn, en waar ethische conflicten kunnen ontstaan. Waar voelt het ongemakkelijk?
Dat is de theorie. Hoe maak je dat praktisch? Hier komt de tool TICT (Technology Impact Cycle Toolkit) in het spel. Deze tool heeft Jo-An mede ontwikkeld en helpt je de juiste vragen te stellen. Met die vragen kun je de impact van jouw technologie op de samenleving bepalen. Deze tool faciliteert en maakt inzichtelijk wat jouw keuzes kunnen betekenen voor de maatschappij. De meest belangrijke vraag die telkens gesteld wordt is: heb je het design aangepast naar aanleiding van de vragen? “Hier draait het om”, zegt Jo-An. “Daar willen we naartoe. Dan staan je stil bij de wereld die we aan het bouwen zijn.”
En zoals Maya Angelou treffend zei: “Do the best you can until you know better. Then when you know better, do better”. En met deze woorden sloten we ons Content Cafetaria af. Genoeg food for thought, vinden wij. Tot de volgende Cafetaria.